ET-Denkraam

Het Ethisch-Technisch Denkraam ordent ons handelen (techniek) in het licht van goed en kwaad (ethiek). Want: als we weten hoe we 'goed moeten doen' en 'kwaad moeten laten' dan zijn we een heel eind op weg. Het denkraam heeft vier kwadranten, die ieder een optie voor handelen weergeven. Ook niet-handelen is kiezen voor een vorm van handelen.

Het ET-denkraam is eind de jaren tachtig ontworpen om het onderscheid tussen ruimtelijke kwaliteit en milieukwaliteit scherp te krijgen. In die tijd speelde de politiek met de gedachte milieubeleid en ruimtelijke ordening op één hoop te gooien er 'omgevingsbeleid' van te maken. Gelukkig is dat niet gebeurd, want beide beleidsterreinen zouden hun eigen centrale doel hebben zien verwateren. Milieubeleid moet immers scherpe grenzen trekken die collectief worden geaccepteerd en ons ervoor behoeden dat we door de 'bodem van het kwaad zakken'. Ruimtelijke ordening moet eerst en vooral zorgen dat de mooie ruimten voor de mensen behouden blijven en nieuwe idealen kans krijgen zich ruimtelijk te ontwikkelen.

Milieukwaliteit en ruimtelijke kwaliteit hebben elkaar nodig. Zonder overlevingskans en gezondheid is genieten en ontwikkelen ondenkbaar. Zonder genieten en ontwikkelingsperspectief is overleven een leeg begrip.

Omgevingskwaliteit = milieukwaliteit + ruimtelijke kwaliteit

Wanneer we maatschappelijke activiteiten of beleidssectoren in het schema plaatsen zien we direct het verschil in oriëntatie in de onder- of bovenhelft van het schema. (ET-sectoren) In dit verband zou het logisch zijn om milieubeleid met waterstaat samen te voegen dan met ruimtelijke ordening. In het kader van de klimaatopgave overlappen die twee eerstgenoemde beleidsterreinen elkaar ook steeds meer. De RO heeft meer verwantschap met verkeer en landbouw.

Het onderscheid van goed en kwaad betekent niet dat het in de onderhelft van het schema alleen maar vechten tegen de bierkaai is, terwijl in de bovenhelft pure schoonheid het leitmotief is. Ieder kwadrant heeft zijn eigen succes-factoren en valkuilen (ET-ontdekt).

Het ET-denkraam is op verschillende plaatsen gebruikt om een visie op beleidsontwikkeling te structureren. Zo is het toegepast als denkkader voor de strategie van de Vierde Nota Waterhuishouding (1998). Verder doet het dienst als een centraal schema van de website www.ruimtexmilieu en als ordening van beleidinstrumenten die provincies kunnen gebruiken in hun zorg voor het cultuurlandschap. (Ruimte met Karakter (2008); Peter Dauvellier en Yellie Alkema; blz 23)

-----

Zie ook: 'Kijken door een Denkraam, ruimtelijke kwaliteit in de volgende, groene eeuw', Peter Dauvellier, In 'Omstreden ruimte', red. J.N.H. Elerie cs., REGIO-PRoject, Groningen 1994.