Stromend Landschap
Boek over in onbruik geraakte en veelal verdwenen vloeiweidenstelsels, bedoeld om voedsel- en kalkrijk water in de winter over hooilanden te voeren. Daarmee werd ook voorkomen dat de graswortels bevroren. Deze ingenieuze 'wilde' bevloeiingsstelsels werden in de loop van eeuwen stap voor stap door boeren in 'hoog' Nederland aangelegd en geoptimaliseerd. Veel ogenschijnlijk natuurlijk kronkelende beken zijn door hen gegraven en dienden het 'goed' water zo lang mogelijk vast te houden. Men had oog voor de kwaliteit van het water en deed aan voorraadvorming in spaarbekkens. Ook kleine lokale (kwel)bronnen werden op waarde geschat en benut.
Door de intrede van kunstmest aan het einde van de negentiende eeuw veranderde deze aanpak. Men wilde voorkomen dat de kostbare kunstmest naar buurmans erf wegdreef. Ook door de veenontginningen, de aanleg van kanalen en de beeknormalisaties is de oriëntatie sterk verschoven naar het snel afvoeren van water. Er werd veel meer naar grootschalige structuren en naar de kwantiteit van water gekeken. Eigenlijk loopt die benadering door in de huidige waterpolitiek, waar het toch vooral gaat om grootschalige berging in tijden van piekafvoer.
Gelukkig ontstaat er steeds meer oog voor beheer van voorraden en van verschillen in waterkwaliteit. Ook wordt langzamerhand ingezien dat we daarbij beter naar de landschappelijke diversiteit moeten kijken en heel zorgvuldig ‘goed’ water moeten behouden en verdelen. Daarbij kunnen we nog veel leren van de oude bevloeiingen, waar met grote ervaringskennis en zeer beperkte middelen optimaal gebruik werd gemaakt van waterkwaliteit in de directe omgeving. Het lijkt juist nu nodig die vorm van fijnregeling in het watermanagement opnieuw te ontwikkelen. Dat collectieve vernuft zou wel eens de sleutel kunnen zijn tot het behoud van de kwaliteit van ons - steeds sterker - stromende landschap.
Baaijens, G.J., E. Brinckmann, P.L. Dauvellier en P.C. van der Molen (2011) Stromend Landschap. Vloeiweidenstelsels in Nederland. KNNV Uitgeverij. € 29,95
Zie ook de website www.stromendlandschap.nl
