Relatietheorie van Chris van Leeuwen

Prof. dr. Chris Van leeuwen (ecoloog 1920-2005) ontwikkelde in de jaren vijftig tot tachtig zijn 'Relatietheorie'. Deze theorie beschrijft de werking van (eco)systemen. De relaties tussen ruimte en tijd zijn daarin cruciaal.

De centrale stelling van de theorie is dat lage waarden van ruimtelijke variatie gepaard gaan met hoge waarden van temporele variatie. Met andere woorden: Veel dynamiek leidt tot weinig verscheidenheid. Omgekeerd is het ook het geval: weinig variatie in de ruimte leidt tot meer dynamiek. Je zou ook kunnen zeggen: variatie dempt dynamiek. Maar tijd is dominant over ruimte en dynamiek zal dus eerder bepalend zijn voor ruimtelijke variatie, dan andersom.

Het complement van deze stelling is dat hoge waarden van ruimtelijke variatie verbonden zijn met lage waarden van dynamiek. Met andere woorden: veel verscheidenheid gaat samen met weinig dynamiek. In een concertzaal moet het stil zijn om de muziek te horen. Hoe ingewikkelder de muziek, hoe stiller het moet zijn om die tonen-variatie te beleven. Voor klassieke muziek luistert dit nauwer dan voor popmuziek. Ook hier is de temporele variatie sterker bepalend dan de ruimtelijke variatie. Onder rustige omstandigheden komt hoge diversiteit tot stand. Maar omgekeerd leidt grote ruimtelijke diversiteit niet zo gemakkelijk tot rustige situatie. Een regenwoud kan wel tot sterk gesloten kringlopen leiden (interne 'rust'), maar is zeer kwetsbaar voor dynamiek van buiten.

Hier komt de systeemtheorie om de hoek kijken. Die ligt als basis onder de relatietheorie. Een (eco)systeem heeft zowel interne als externe relaties. Welke dat zijn hangt samen met de te kiezen definitie van de systeemgrenzen. Ook de informatietheorie is een drager van Van Leeuwens relatietheorie. Variatie leidt tot informatie wanneer daarin een bepaald (herkenbaar) patroon of structuur zit. Zonder dat is sprake van ruis ofwel chaos.

Zie ook:

http://www.ruimtexmilieu.nl/wiki/oude-doos/relatietheorie

The theory of Chris van Leeuwen: Some important elements;

De Jong, T. cs  Faculty Architecture and The Built Environment ; 2015-07-08